Περί ορθολογισμού και ηθικής,

"With Major Lawrence,
mercy is a passion.
With me, it is merely good manners.
You may judge which motive
is the more reliable."

From "Lawrence of Arabia" (1962)

Βασικός στόχος του παιδαγωγού είναι να μυήσει τους μαθητές στον ορθολογισμό, να τους μάθει να αναλύουν, να επεξεργάζονται και βάσει της λογικής τους να συμπεραίνουν. Όχι, το παραπάνω δεν πράττεται για να τους δειχθεί ο "επιστημονικός" τρόπος αντίληψης, αλλά γιατί το χρέος του παιδαγωγού είναι να διαπλάθει ανθρώπους ικανούς να διακρίνουν το χρηστό από το άχρηστο.

Κάποιος θα το ονόμαζε αυτό ηθική, αλλά στην ηθική απλά μιμούμαστε δεν έχουμε συνάγει γιατί το ένα είναι καλό και το άλλο κακό. Ο ηθικός δεν λειτουργεί με το διότι και το άρα, αλλά με το πρέπει.
Αντίθετα στην ορθολογιστική προσέγγιση όλα υποτάσσονται στην αιτιολόγηση.

Η αιτιολόγηση στον ορθολογιστή από κάποιο σημείο και μετά αφομοιώνεται τόσο που γίνεται αυτόματη όπως η αναπνοή, αυτή την μετάλλαξη αρέσκομαι να την ονομάζω αισθητική. Στην αισθητική η επεξεργασία πλέον γίνεται με "υποσυνείδητο" τρόπο, ο λόγος πλέον λειτουργεί χωρίς να τον επικαλεστούμε. Προσοχή η αισθητική δεν είναι άλογη και βαθιά παγιωμένη στον κάτοχό της συνήθεια, όπως είναι η ηθική, αλλά μια δυναμική διαδικασία που αναλύει συνέχεια δεδομένα και προσαρμόζεται σε αυτά.

Ο αείμνηστος δάσκαλός Ν.Β. υποστήριζε: "Ο ορθολογιστής είναι ηθικός άνθρωπος." εννοώντας μάλλον σωστός-καλός άνθρωπος, ωστόσο έτσι άθελά του ισοπέδωνε την δια επιλογής "καλοσύνη" του ορθολογιστή με την ενοχική του ηθικού. Πώς, όμως, μια πράξη ορθή πεπραγμένη βάσει του ήθους δίνει αξία στον άνθρωπο, όταν αυτός απλά ακολουθεί μια συνήθεια; Και αντίθετα πώς ένας άνθρωπος έλλογος θα μπορούσε να επικαλεστεί ποτέ τη συνήθεια για να αμβλύνει τις ευθύνες από τα συνεπάγεται του λάθους του;