Μετά την απολυταρχία, τάξη.

Αν το blog γιορτάζει σήμερα τα 2^α του γενέθλιά του, εγώ μετράω μέσα από προσωπικές εμπειρίες δύο ήττες σε επίπεδο ιδεολογικών πιστεύω.

Ήττα 1^η

Στο στρατό μου είχε ανατεθεί να καθορίζω τις υπηρεσίες των στρατιωτών. Η υποχρέωσή μου αυτή είχε ως αποτέλεσμα να γίνομαι δέκτης μιας καθημερινής αφόρητης γκρίνιας. Το ζήτημα αυτό της γκρίνιας με απασχολούσε ιδιαίτερα, ώσπου μια μέρα αποφάσισα να δοκιμάσω τα ιδεολογικά μου πιστεύω στην πράξη. Πιστεύοντας σε ιδέες όπως η άμεση δημοκρατία και η αυτοργάνωση, συγκέντρωσα τους στρατιώτες και τους πρότεινα να καθορίζουν οι ίδιοι τις υπηρεσίες τους, να μου τις ανακοινώνουν και εγώ απλώς να τις επισημοποιώ. Μετά από μία σιωπή μισού λεπτού περίπου, άκουσα ένα ομόφωνο όχι και μία ομόφωνη αιτιολόγησή του: «Θα σφαχτούμε», είπαν. Τις υπηρεσίες, λοιπόν, συνέχισα να τις βγάζω εγώ, δεχόμενος τη σχετική γκρίνια εκ μέρους των στρατιωτών.

Συμπέρασμα: Οι άνθρωποι αρνούνται την αυτοργάνωση και την ανάληψη ευθυνών ακόμα και για τον ίδιο τους τον εαυτό, προτιμούν να έχουν κάποιον που να «φταίει για τα δεινά τους».

Ήττα 2^η

Διδάσκω σε ΤΕΕ, η ηλικία των μαθητών μου κυμαίνεται από 17 έως 45 περίπου. Αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι αυτοί είναι ενήλικες, οι περισσότεροι εργάζονται και μερικοί από αυτούς έχουν οικογένεια, άρα υποθέτω αυξημένη αίσθηση ευθύνης. Ήρθαν οικειοθελώς στη σχολή αυτή για να ασκήσουν ένα επάγγελμα που τους αρέσει ή γιατί προσδοκούν από αυτό να τους φέρει ένα καλύτερο μέλλον, δηλαδή η συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία ήταν συνειδητή.

Εδώ τα ιδεολογικά μου πιστεύω τα έθεσα εξαρχής σε εφαρμογή. Καμία προσπάθεια επιβολής κατασταλτικών πειθαρχικών μέτρων, όπως αποβολές κ.ά., οι μαθητές περίμενα να αυτοπειθαρχούν. Όλα έλπιζα να βασιστούν στην παιδαγωγική πρόληψη και στον διάλογο. Τους πρότεινα, λοιπόν, αν θέλουν να συζητούν μεταξύ τους να αλληλογραφούν, αν δε θέλουν να προσέχουν ας μη το κάνουν, μόνο μη θορυβούν. Οι παρεμβάσεις στη ροή του μαθήματος ήταν ελεύθερες. Κατά τη διάρκεια της όποιας εξέτασης επιτρέπεται τα βιβλία τους να είναι ανοιχτά, ώστε να άρω τον λόγο για σκονάκια. Κοινώς επιθυμούσα ο καθένας να συναισθανθεί την ευθύνη που φέρει προς τον εαυτό του και προς τον περίγυρό του, πράττοντας ανάλογα.

Το αποτέλεσμα ήταν μια μικρή μόνο μερίδα να προσέχει και να συμμετέχει. Η πλειοψηφία στην καλύτερη περίπτωση κοιμόταν, διάβαζε εφημερίδες ή περιοδικά , άκουγε μουσική φορώντας ακουστικά, ή στην χειρότερη συνομιλούσε ακατάπαυστα και ηχηρά, άλλαζε θέσεις κατά βούληση και άκουγε μουσική δίχως ακουστικά. Στην διάρκεια ενός τριμήνου είχα κάνει πέντε το πολύ ήπιες συστάσεις, περιμένοντας να υπάρξουν οι κατάλληλες ζυμώσεις μέσα στους μαθητές.

Στο πρότελευταίο μάθημα, που είχα μαζί τους, ήρθε μια μαζική αντίδραση από τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να παρακολουθήσουν, ενάντια στη θορυβούσα πλειοψηφία. Άδραξα την ευκαιρία να κάνω μια ανοιχτή συζήτηση πάνω στον τρόπο λειτουργίας της τάξης. Η μόνη παραφωνία στο δημοκρατικό πνεύμα της συζήτησης ήταν η απόρριψη εκ μέρους μου μιας πρότασης, η οποία κατατέθηκε από μία μαθήτρια και έλεγε να γίνεται κατά το ένα τρίτο των ωρών που διδάσκω μάθημα και το υπόλοιπο χαβαλές. Το επιχείρημα που αντέτεινα ήταν πως θα αισθανόταν οι ίδιοι αν το παιδί τους ερχόταν στο σπίτι και τους έλεγε πως ακολουθούν ένα τέτοιο σύστημα στο σχολείο. Η συζήτηση κράτησε μια διδακτική ώρα περίπου και στο τέλος τους κάλεσα να ψηφίσουν τι σύστημα θέλουν να ακολουθήσουν. Είχαν να διαλέξουν μεταξύ του μέχρι τότε υπάρχοντος, το οποίο βασιζόταν πάνω στη δική τους αυτόπειθαρχία, και σε ένα σύστημα που την πειθαρχία την επιβάλω εγώ. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν μια ομόφωνη, μη προσυνεννοημένη, αποχή.

Έτσι, ερχόμαστε στο σήμερα, στο οποίο μετά από μία ώρα ελευθεριακής διδασκαλίας, σε χαώδεις συνθήκες, πέρασα στο απολυταρχικό σύστημα διδασκαλίας με μια σύντομη ανακοίνωση, στη οποία τους δήλωσα πως αίρονται όλα τα μέχρι τώρα προνόμιά τους. Στο πρώτο λεπτό υπήρξε η πρώτη δοκιμή του νέου συστήματος, η οποία κατεστάλη άμεσα με μια ωριαία αποβολή. Το άτομο έτυχε να είναι η μαθήτρια που είχα απορρίψει την πρόταση της. Πήγε να αντιδράσει, αλλά, μετά από την προειδοποίηση πως αν δεν αποχωρήσει εντός 3 λεπτών θα την ακολουθήσει συνάδελφος, έφυγε. Συνέχισα την επίδειξη ισχύος με παρατηρήσεις σε έντονο ύφος για μικροπαραπτώματα, αλλά πάντα χωρίς φωνές, με το σεις και με το σας, που ξέρω ότι τρομοκρατεί περισσότερο. Σε όλη τη διαδικασία ένιωσα να γκρεμίζομαι εσωτερικά, δεν ξέρω αν έτρεμα προς τα έξω, αλλά μέσα μου διαλυόμουν. Αισθανόμουν σαν όλη τη διαδικασία να την διεκπεραίωνε κάποιος άλλος, σα να είχα μπει σε αυτόματο πιλότο. Ίσως για αυτό να τους είπα πως όλα τα προνόμια μπορεί να επανέλθουν με τη δική τους σωστή συμπεριφορά και να μην έκανα παρατηρήσεις σε ανθρώπους που στη συνέχεια αφαιρέθηκαν ή δεν συμμετείχαν στο μάθημα.

Συμπέρασμα: Η εμπειρία μου αυτή μου απέδειξε πως ο άνθρωπος χρειάζεται μαστίγιο, πως δε θέλει να αναλαμβάνει ευθύνες, πως μπερδεύει την ελευθερία με την ασυδοσία, πως ακόμα και αν έχει γευτεί το φρούτο της ελευθερίας είναι έτοιμος να το εγκαταλείψει σχετικά εύκολα μόλις κάποιος αποπειραθεί να του το στερήσει. Ειδικά η απουσία ουσιαστικής μαζικής αντίδρασης εκ μέρους τους στον περιορισμό των ελευθεριών τους με ενόχλησε ιδιαίτερα, εντέλει η απολυταρχία φέρνει την τάξη.