Ενσυναίσθηση

Γιατί όλοι αυτοί με γυροφέρνουν σαν περίεργα ακέφαλα σκυλιά; Τι γυρεύουν από μένα. Δε μπορούν να με δούν, δε μπορούν να με ακούσουν, δε μπορούν να με μυρίσουν. Όμως με κατατρέχουν, δε με φοβίζουν, με εκνευρίζουν. Δε μπορώ να τους χτυπήσω, δεν θα πονέσουν, δεν έχουν ψυχή. Δεν θα τους αφήσω, δεν θα τους πλησιάσω, θα περιμένω, θα πιώ, θα μεθύσω, θα ξεράσω και θα φύγουν. Και ύστερα θα κοιμηθώ ελπίζοντας να τους ξαναβρώ, όπως παλιά. Τόσα λάθη, τόση μιζέρια, απέραντο κενό, καμιά μετάνοια, βρώμικο χώμα.

Επετειακές φυσαλίδες

29 Σεπτεμβρίου 2001, ημέρα Σάββατο, έχω να θυμάμαι.

Τι θα πιούμε? Κάτι επετειακό και λαμπερό παρακαλώ. Απεριτίφ για να ανοίξει η όρεξη. Προτιμάς κοκτέιλ? Είναι μεν καλοκαιρινό, αλλά λυπάμαι, αυτή η μέρα απαιτεί κρασί. Το οφείλει στον εαυτό της. Ένα ποτήρι αφρώδες, λοιπόν. Κατά προτίμηση από τη Γαλλία, για συναισθηματικούς λόγους. Δεν χρειάζεται να είναι σαμπάνια. Προτιμώ ένα Crémant από τον Λίγηρα[1]. Να μας κυκλώνει σε υπέροχα Chateaux και οι φυσαλίδες του να γεμίζουν τα πανιά μας. Σταμάτα να γκρινιάζεις μίζερε άνθρωπε. Δεν βαρέθηκες τις μπύρες και τα δεύτερα ουίσκι. Θα δοκιμάσεις και θα σ’ αρέσει! Έτσι που θα’ ναι μυρωδάτο, ζουμερό και τραγανό, δροσερό και φινετσάτο. Όχι δεν έχω τσιπς, ούτε θα παραγγείλω σουβλάκια. Μην μεγαλοπιάνεσαι, ούτε σολωμό θα σε τρατάρω. Μονάχα φρούτα...φράουλες, σταφύλια, ροδάκινα, αχλάδια, κράνα και βανίλιες. Να δεις που θα ξετρελαθείς. Βάλε μουσική, βάζω κρασί.

29 Σεπτεμβρίου 2005, ημέρα Πέμπτη, έχω να ονειρεύομαι...

[1] Crémant de Loire: Αφρώδες κρασί κυρίως από τις ποικιλίες Chenin Blanc, Cabernet Franc. Δεν έχει τόσο έντονο αναβρασμό όσο τα αφρώδη από την περιοχή της Καμπανίας - οι γνωστές μας σαμπάνιες (Champagne) – είναι ελαφρά πιο αρωματικό και σίγουρα παιχνιδιάρικο. Crémant παράγουν κι άλλες περιοχές της Γαλλίας, π.χ. Αλσατία, Βουργουνδία. Για αυτά θα κάνουμε λόγο στο μέλλον. Μην γίνουμε κι αλκοολικοί!

Ποιος μπορεί να κάνει τον έρωτα να μείνει;

Παραθέτω κάποιες φράσεις από το βιβλίο «Τρυποκάρυδος» του Τομ Ρόμπινς. Food for thought…

«…O έρωτας είναι ο ύστατος παράνομος. Απλώς δεν παραδέχεται κανονισμούς. Το περισσότερο που εμείς μπορούμε να κάνουμε είναι να προσυπογράψουμε σαν συνεργοί του. Αντί να ορκιζόμαστε τιμή και υπακοή καλύτερα να ορκιζόμαστε βοήθεια και παρακίνηση. Αυτό σημαίνει πως η ασφάλεια αποκλείεται. Οι λέξεις «κάνω» και «να μείνει» καταντάνε ακατάλληλες. Ο έρωτάς μου για σένα δε δέχεται δεσμά. Σ’ αγαπάω ελεύθερα και τσάμπα…»

«…Οι άνθρωποι ποτέ δεν είναι τέλειοι ενώ ο έρωτας μπορεί να είναι. Ο έρωτας κάνει έρωτα. Ο έρωτας κάνει τον εαυτό του. Χάνουμε τον καιρό μας ψάχνοντας για τον τέλειο εραστή αντί να δημιουργούμε τον τέλειο έρωτα. Μήπως αυτός είναι ο τρόπος να κάνουμε τον έρωτα να μείνει;…»

«…Όταν χάνεται το μυστήριο της σχέσης, χάνεται κι ο έρωτας. Πιο απλό δε γίνεται. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι ο έρωτας που έχει σημασία για μας, αλλά το μυστήριο. Ο έρωτας μπορεί να είναι το μόνο μέσο που μας φέρνει σ’ επαφή με το μυστήριο και θέλουμε να μείνει ο έρωτας ώστε να μείνει κι η έκσταση που προκαλεί το μυστήριο. Αντίκειται στη φύση του μυστηρίου να μείνει ακίνητο. Αλλά είναι πάντα εκεί, κάπου, ένας κόσμος από την άλλη μεριά του καθρέφτη, μια υπόσχεση στο επόμενο ζευγάρι μάτια που θα μας χαμογελάσει. Το βλέπουμε όταν εμείς μένουμε ακίνητοι…»

Η πτώση.

Σάββατο πρωί ξεδιαλέγεις τα άπλυτα του δεκαπενθημέρου, βάζεις πλυντήριο, πλένεις τα πιάτα της εβδομάδας, πλένεις τα μπαλκόνια (πράξη άγνωστης επαναληπτικότητας), απλώνεις τα πρώτα πλυμένα και ξαναβάζεις πλυντήριο.

Τοποθετείς τη σκάλα για να ανεβείς στη ταράτσα, στο τελευταίο σου βήμα η σκάλα πέφτει. Αποκλεισμένος στην οροφή της μονοκατοικίας σου ακούς τα γέλια του γείτονα μαζί με την καλημέρα του. Έρχεται σε βοήθεια και σου στήνει τη σκάλα. Καθαρίζεις τα λούκια της ταράτσας για να φύγουν τα όμβρια ύδατα. Κατεβαίνεις και μαζεύεις τη σκάλα.

Ρίχνεις ένα σφουγγάρισμα για να μην σου δείχνει ο Diafanos την Κυριακή την ασπρισμένη από σκόνη μαύρη του τσάντα και για να μη κάνει ο Void σχόλια περί της τακτικότητας του συμμαζέματος. Κατά τις 12.30 αρχίζεις να ετοιμάζεσαι για να βγεις με την παρέα σου. Σταματάς και το πλυντήριο καλού κακού μη σου κάνει ανακαίνιση στο σπίτι την ώρα της απουσίας σου.

Γυρνάς από την έξοδο κατά τις 19.00 για να προλάβεις τον αγώνα Ελλάδας-Γαλλίας. Εκστασιασμένος από την εξέλιξη του αγώνα χειρονομείς άσεμνα και εκφράζεσαι…γαλλικά. Η ικανοποίηση σου θυμίζει κάτι σε αισθήματα πρωτόγονου άντρα του οποίου η φυλή μόλις κατάφερε να νικήσει αναπάντεχα μια ανταγωνιστική της. Το μόνο που σου λείπει είναι να γρονθοκοπήσεις το στέρνο σου.

Και αφού τελειώσει αυτή η υπέρτατη στιγμή ξαναβάζεις το πλυντήριο και απλώνεις την μπουγάδα.

Χιόνι

Χειμώνας. Χιόνι. Άσπρο, μαλακό. Υπόσχεση, αθωότητα. Άσπρες στολές, γυαλιά, γέλια. Ένα γαλάζιο διαπερνά το λευκό, ένα χαμόγελο ζεστός ήλιος. Μια σπίθα τολμά να λιώσει το χιόνι.

Άνοιξη. Κρύο. Γλυκό, καυτό. Άνθρωποι που περπατούν γρήγορα, τουρίστες που βολτάρουν γουργουρίζοντας, δειλινό που βάφει την ψυχή ροζ – ή μήπως μωβ; Γαλάζιο παντού. Ένα χέρι βουλιάζει στο γαλάζιο και δεν είναι πια παγωμένο. Μια υπόσχεση ταξιδεύει χωρίς προορισμό.

Καλοκαίρι. Ζέστη. Ανυπόμονη, μεθυστική. Σκόνη, κινητήρες, διόδια. Κήπος, αγκαλιά, ζωή. Αλήθεια. Μια στιγμή αρκεί. Μια στιγμή αγγίζει την αιωνιότητα. Αγάπη. Μια ευχή δεν προφταίνει το αστέρι που πέφτει.

Διαβατήριο. Μαύρα γυαλιά. Δάκρυα. Χιόνι ξανά. Μαύρο, σκληρό. Προδοσία, πόνος. Μια στιγμή αρκεί. Ένα νούφαρο βυθίζεται στον ωκεανό, θυσία στο απαλό αεράκι.

Χιόνι. Γαλάζιο πουθενά. Σιωπή.

Κάθε αρχή και δύσκολη

Πήγα κι εγώ να κάνω εντυπωσιακή είσοδο και τα έκανα σκάτα. Δεν πειράζει κάθε αρχή και δύσκολη!

Να'μαι λοιπόν, δέκα χρόνια μετά, να σας κοιτώ κατάματα και να σας βλέπω τόσο ίδιους και τόσο διαφορετικούς ταυτόχρονα. Να σας κοιτώ κατάματα και να σας χαίρομαι. Δέκα χρόνια μετά, ξανά εδώ, πάμε για μια παρτίδα ακόμη;

Σας κλείνω το μάτι

Καθρέπτης

Όταν κοιτάς τον καθρέπτη, υπάρχει ένα κλάσμα δευτερολέπτου, ένα πεπερασμένο χρονικό διάστημα που τείνει στο μηδέν, όταν και κρίνεις το δικό σου πρόσωπο σαν ξένο.

Σε αυτήν τη μαύρη τρύπα του χρόνου γίνεσαι αντικειμενικός κριτής της φάτσας σου κι αντιλαμβάνεσαι ότι αυτή αποτελεί υπέρθεση όλων των φατσών που έχεις συναντήσει μέχρι τότε, σαν ένα κοινόβιο που ανθεί στο πρόσωπό σου, από αυτούς που σου τη σπάνε μέχρι τα παιδικά σου είδωλα, από το Μηδέν μέχρι το Είναι, είσαι ο Πύργος της Βαβέλ από μόνος σου, χα!, είσαι ο Πύργος της Βαβέλ!

Αλλά ο χρόνος είναι πολύ μικρός, συνήθως δεν προλαβαίνεις να θυμηθείς, να συνειδητοποιήσεις. Όμως σήμερα κοκκάλωσες μπροστά στον καθρέπτη του μπάνιου σου. Γυμνός, κοιτούσες αλλού, έκανες άλλα, μα πού είναι η πετσέτα, όταν η άκρη του ματιού σου έπιασε το είδωλό σου να σε πιάνει με την άκρη του ματιού του, είδες τον ξένο να σε κρυφοκοιτάει και ήταν περισσότερο συμπαθής από τις άλλες φορές, και τις θυμήθηκες όλες τις προηγούμενες φορές, και έβαλες τα κλάματα, γάμα τα, είσαι γυμνός.

Μα πού είναι η πετσέτα.

-----------------------------------------------------------------------------------
ΥΓ1. "X-ray man" painted by William S. Burroughs.
ΥΓ2. Υπό τους ήχους του “Storm” των Godspeed You Black Emperor.

Φανάρι

Αργά το βράδυ. Κόκκινο Ηλία Ηλιού και Βουλιαγμένης. Είμαι 4-5 αμάξια πίσω και παρακολουθώ την σκελετωμένη μεσήλικη κυρία που κινείται γρήγορα ανάμεσα στα αυτοκίνητα και προτείνει χαρτομάντηλα στους οδηγούς. Την παρακολουθώ που στρίβει βιαστικά ανάμεσα στα αμάξια σχεδόν ξέροντας πως όλοι θα πουν όχι - όπως κι εγώ. Αναρωτιέμαι αν θα "με διαλέξει" και αν θα προλάβει να έρθει και σε εμένα. Με φτάνει έχοντας διασχίσει δύο ρεύματα όταν έχει μόλις ανάψει πράσινο. Της γνέφω αρνητικά ενώ έχει ήδη φύγει αλλά δεν ξεκινάω. Μπροστά κορνάρουν. Ένας σκουρόδερμος τύπος που καθάριζε τα τζάμια του μπροστινού αυτοκινήτου καθυστερεί όλη την σειρά μου για να δεχτεί τα ψιλά που του αναλογούν. Μάλλον ο οδηγός όμως αντί να υπομείνει τις κόρνες αλλάζει γνώμη και ξεκινάει πριν τον πληρώσει και ο τύπος απαντάει με μια μούντζα στον αέρα από την οποία όμως κάτι λείπει. Ξεκινάει ως γροθιά και στο τέλος μόνο ανοίγει η παλάμη - ίσως κάπως άγαρμπα. Καθώς περνάω το φανάρι μπροστά του γελάω νευρικά απελευθερώνοντας έτσι λίγη από την ένταση της μέρας και σκέφτομαι ότι μάλλον δεν έχει εγκλιματιστεί ακόμα.

HEL.A.S. 8-10/9 – Τα αστρονομικά (περίπου) IΙΙ

(συνεχίζεται από εδώ - και τελειώνει εδω)

ESA. Καταρχήν το μεγάλο-μικρό γεγονός. H Ελλάδα εδώ και μερικούς μήνες είναι μέλος του ευρωπαϊκού αντίστοιχου της NASA. Αυτό μεταξύ άλλων σημαίνει ότι πλέον έχει ανοίξει και για μας το παράθυρο στην «πρακτική» μελέτη του διαστήματος. Επίσης σημαίνει ένα καλό και ένα κακό νέο. Το κακό νέο είναι ότι για 6 χρόνια θα πληρώνουμε κάθε χρόνο ένα πόσο (μερικά εκατομμύρια ευρώ) στην ESA. Το καλό είναι ότι μέσα στα επόμενα 6 χρόνια το 80% αυτού του ποσου θα μας επιστρέφεται με την μορφή απορροφούμενων επενδύσεων σε «φορείς». Όπου φορείς είναι είτε πανεπιστήμια, είτε ερευνητικά ιδρύματα, είτε ιδιωτικές εταιρίες οι οποίοι θα παράγουν τεχνογνωσία ή υλικό το οποίο θα το χρειάζεται η ESA και θα τους το αγοράζει. Όπως είναι προφανές είναι πολλά τα λεφτά (Άρη) και μεγάλη η ευκαιρία για κέρδος και ανάπτυξη. Το δυστύχημα βέβαια είναι ότι αντί να έχουμε ήδη δεκάδες προτάσεις και ιδέες έτοιμες έπρεπε να περιμένουμε το συνέδριο για να γίνει κάποια αρχή. Το αστείο είναι ότι ελλείψει χρόνου (!) ποτέ δεν παρουσιάστηκαν τέτοιες προτάσεις και αντίθετα παρουσιάστηκε απλά η όλη διαδικασία και έμεινε στους συνέδρους να ευαισθητοποιηθούν και να ευαισθητοποιήσουν. Ο οργανωτής του συνεδρίου αργότερα μάλιστα μας είπε κατ’ ιδίαν ότι ήδη έχουν αρχίσει να συστήνονται «Space τάδε» εταιρίες εν Ελλάδι οι οποίες θα προσπαθήσουν να επωφεληθούν της κατάστασης – με την κακή έννοια. Αν πάντως είσαστε ή ξέρετε κάποιον ο οποίος έχει μια εταιρεία που θα μπορούσε να κατασκευάσει ή ασχολείται ήδη με κάτι που είναι α. πρωτότυπο, β. πολύ συγκεκριμένο και γ. το οποίο και θα χρειάζεται η ESA, από γυροσκόπια μέχρι λογισμικό, υπάρχει δυνατότητα για εξέλιξη. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι η ESA πήρε την πρωτοβουλία να συστήσει μια λίστα από περίπου 400 τέτοιους «φορείς» και να επικοινωνήσει μαζί τους προκειμένου να διερευνήσει αν υπάρχει αμοιβαίο ενδιαφέρον. Λιγότεροι από 100 απάντησαν. Επίσης ειπώθηκε ότι τα χρήματα είναι πολύ λίγα (ανά project) για να τραβήξουν την προσοχή μεγάλων εταιρειών όπως η Intracom και άρα κυρίως απευθύνονται σε εταιρίες 4-5 ατόμων που έχουν όρεξη για δουλειά σε μια λεγόμενη 'niche market' (βλ. τα (α) και (β) παραπάνω). Engineers αυτού του τόπου ενωθείτε δηλαδή: αν έχετε τις ιδέες το ελληνικό κομμάτι της ESA έχει τα λεφτά.

HEL.A.S. Ένα δύο άλλα πράγματα που έκαναν την παρουσία τους αισθητή στο συνέδριο ήταν από τη μία η γενικότερη δυστοκία και ο κυνισμός που επικρατούσε - στο «κατεστημένο» κυρίως. Χαρακτηριστική ήταν η έλλειψη απαρτίας κατά τη διάρκεια αρκετών από τις ενότητες (συμπεριλαμβανομένης και της γενικής συνέλευσης της Εταιρίας) αλλά και η γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα που υπήρχε ότι δηλαδή «χωρίς λεφτά από ψηλά δε γίνεται τίποτα». Μάλιστα, για να μη ξεφύγουμε και από τα στερεότυπα, μετά από τη γενική συνέλευση τα μέλη κατέληξαν για φαγητό σε μια τοπική ταβέρνα. Η αλήθεια είναι ότι η έρευνα στην αστρονομία στην Ελλάδα αν εξαιρέσει κανείς τα πακέτα που πήρε από την Ευρωπαική Ένωση (τα λεγόμενα Πυθαγόρας Ι και ΙΙ τα οποία και τελειώσανε για την ώρα) δεν έχει από που να αντλήσει πόρους ή καθοδήγηση. Η πρόταση που ακούστηκε πολλάκις είναι ότι θα έπρεπε να υπάρχει ένα «φορέας» από όπου οι διάφορες ερευνητικές ομάδες θα μπορούν να αντλούν χρηματοδότηση για μεταπτυχιακούς φοιτητές, έξοδα ταξιδιών και υποδομής. Αυτός ο φορέας θα μπορούσε να παρέχει και μακροπρόθεσμη καθοδήγηση για την έρευνα που θα υποστηριχθεί στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια βάση του δυναμικού που υπάρχει, των αναγκών και του τι συμβαίνει έξω. Για να θεσπιστεί κάτι τέτοιο ακούστηκε ότι το 3.5 πρέπει να γίνει 5 – υποθέτω ότι αυτό αναφέρεται στην % δαπάνη στην παιδεία/έρευνα – το οποίο με τη σειρά του για να επιτευχθεί χρειάζεται συνεχή πίεση σε πολιτικά πρόσωπα. Και τι πιο αρμόδιος φορέας από την ίδια την Εταιρεία – η οποία όμως αδρανεί εν μέρει και λόγω του προαναφερθέντος κυνισμού. Οπότε κάπως έτσι κλείνει ο κύκλος και συμπληρώνεται η εικόνα της παρακμής. Ακούστηκε και «η ανάγκη για ήρωες» αλλά από ότι (μου) φαίνεται αυτό που συμβαίνει είναι ότι όποιος είναι απ’ έξω δεν έχει τα μέσα να δράσει και όποιος είναι από μέσα ρέπει προς την αδράνεια ή έστω προς το να «κάνει τη δουλειά του» απλώς.

Μια φορά και έναν καιρό σημειώθηκε μια μεγάλη έκρηξη...

…ίσως.

Η ιστορία της μεγάλης έκρηξης αρχίζει ως εξής.

Ο Einstein κατασκευάζει την Γενική θεωρία της Σχετικότητας στις αρχές του 20^ου αιώνα. Βάζει και μια σταθερά στις εξισώσεις του, αυθαίρετα, για να δημιουργήσει ένα αιώνιο αμετάβλητο σύμπαν, η σταθερά αυτή Λ δεν αλλοιώνει την θεωρία της Σχετικότητας . Έλα ντε που ο Hubble παρατηρεί ότι οι γαλαξίες απομακρύνονται και ο τρόπος απομάκρυνσής τους υποδεικνύει μια κοινή αφετηρία στο μακρινό παρελθόν. Οι Φριντμαν-Λεμετρ, επεξεργαζόμενοι τις εξισώσεις της Σχετικότητας και κάνοντας μερικές βασικές, απλές παραδοχές, κατασκευάζουν ένα μοντέλο σύμπαντος προερχόμενο από μια αρχική σημειακή ανωμαλία, η οποία εκρύγνεται, η σταθερά Λ δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ιδιαίτερο ρόλο ακόμα . Και εγένετο φως…, όπως θα έλεγε και ο αβάς Λεμέτρ.

Μετά αρχίζουν οι επιβεβαιώσεις…

Η ακτινοβολία υποβάθρου προβλέπεται θεωρητικά να αντιστοιχεί στους -268^ο C, βρίσκεται από παρατηρησιακούς αστρονόμους, οι οποίοι αγνοούσαν τη θεωρητική αυτή πρόβλεψη στους -270^ο C. Η ακτινοβολία αυτή είναι φωτόνια που έχουν μια συγκεκριμένη ενέργεια και λαμβάνεται από παντού και είναι σχεδόν το ίδιο ισχυρή όπου και να στραφεί κανείς. Στη φυσική υπάρχει μια σχέση που σχετίζει ενέργεια και θερμοκρασία.

Οι γαλαξίες όσο πιο μακριά κοιτάμε, άρα και πιο βαθιά στο παρελθόν, επιβεβαιώνουν ότι όντως απομακρύνονται μεταξύ τους και ότι φαίνεται να έχουν μια κοινή αφετηρία.

…αλλά και τα προβλήματα.

Η ορατή ύλη -δηλαδή η γνωστή και παρατηρήσιμη ύλη - στο σύμπαν δε φαίνεται να μπορεί να δικαιολογήσει τις παρατηρούμενες σήμερα δομές –γαλαξίες, σμήνη και υπερσμήνη γαλαξιών κτλ-, άρα δε μας μένει τίποτα άλλο παρά να εισάγουμε μια επιπλέον ύλη, τη σκοτεινή. Τις απαιτήσει για τον ρόλο της σκοτεινής ύλης δεν υπάρχει ακόμα γνωστό σωματίδιο που να τις ικανοποιεί. Και εδώ αρχίζει μια ζωολογία από απίθανα σωματίδια, τα οποία τα ονομάζουμε και για αυτό τον λόγο εξωτικά. Αλλά η σκοτεινή ύλη είναι μάλλον υπαρκτή, καθώς ο τρόπος που κινούνται τα αστέρια στους γαλαξίες απαιτεί την ύπαρξή της, εκτός εάν το μοντέλα με τη νευτώνεια βαρύτητα δεν επαρκούν να περιγράψουν την κίνηση των αστέρων στους γαλαξίες. Εντέλει για να τελειώνουμε το πυκνώνουμε το σύμπαν με πολύ σκοτεινή ύλη, έτσι ώστε η σκοτεινή να είναι πολύ περισσότερη από την φωτεινή.

Το τηλεσκόπιο Hubble κοιτάζει ακόμα πιο βαθιά στον χρόνο και βλέπει πως η διαστολή του σύμπαντος επιταχύνεται με τρόπο που δεν φτάνει να θεωρήσει κανείς ότι το σύμπαν είναι πολύ αραιό, ειδικά όταν το έχεις πυκνώσει με πολύ σκοτεινή ύλη. Οι κοσμολόγοι ανασταίνουν λοιπόν το αυθαίρετο Λ που αλλάζει ρόλο και από σταθεροποιητικό γίνεται η σκοτεινή ενέργεια που τα απομακρύνει όλα. Να και η μεγάλη διάρρηξη… Όλα θα τελειώσουν σε ένα απείρως διαστελόμενο σύμπαν ενεργειακού πολτού, μέχρι και οι μελανές οπές εξαφανίζονται, εκπέμποντας ενέργεια. Χρήσιμο είναι να επισημανθεί ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90, η πλειονότητα των κοσμολόγων υποστήριζαν με σιγουριά ότι Λ=0.

Αυτά εν τάχη και για να κλείσουμε…

όταν αναγκάζεσαι να εισάγεις συνέχεια καινούργιες έννοιες όπως η σκοτεινή ύλη και η νεότευκτη σκοτεινή ενέργεια για να στηρίξεις κάτι που διαφορετικά επιστημονικά ασταθεί, πρέπει μάλλον να κοιτάξεις το ζήτημα διαφορετικά...

HEL.A.S. 8-10/9 – Τα αστρονομικά ΙΙ

(συνεχίζεται απο εδώ)

Πλανήτες. Περίοπτη θέση είχε το νέο σχετικά (10 ετών) πεδίο της μελέτης των πλανητών έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Ως τώρα έχουν ανακαλυφθεί 160+ πλανήτες, αρκετοί από αυτούς είναι μέλη ολόκληρων ηλιακών συστημάτων και νέοι συνεχίζονται να ανακαλύπτονται με ρυθμό 1-2 το μήνα από τις περίπου 20 ομάδες ανά τον κόσμο που δουλεύουν στο χώρο. Ο σεμνός αλλά εντυπωσιακά πολυπράγμων Keith Horne από το St. Andrews, Σκωτία έκανε μια περίληψη των σημαντικότερων μεθόδων μελέτης τους και των τελευταίων ευρημάτων. Αυτό που μου έμεινε πάντως στο συγκεκριμένο αντικείμενο είναι η ανακάλυψη από μια ομάδα προπτυχιακών από τη Θεσσαλονίκη (!) ενός υποψήφιου πλανήτη. Τα παιδιά χρησιμοποίησαν ένα τηλεσκόπιο 6 εκατοστών (!!) μόνο και εξοπλισμό που τους παρείχε η ομάδα του KH συνολικού κόστους 10-15.000€ – τίποτα δηλαδή. Γενικά το σπορ είναι πολύ διαδεδομένο στο εξωτερικό όπου ερασιτέχνες αστρονόμοι (ή άτομα που γενικά δε σχετίζονται με το «κατεστημένο» της επιστήμης) κάνουν σημαντικές ανακαλύψεις – κάποια στιγμή θα γράψω για αυτό.

Ραδιοαστρονομία (στην Ελλάδα;) Το κομμάτι εκείνο της αστρονομίας που ασχολείται με την ανάλυση των ραδιοφωνικών κυμάτων που έρχονται από το διάστημα είχε επίσης τη θέση του στο συνέδριο. Οι μόνοι Έλληνες που δουλεύουν στο πεδίο είναι αυτοί του εξωτερικού και ο λόγος είναι ότι απλά δεν υπάρχει ραδιοτηλεσκόπιο στην Ελλάδα. Παρόλο που υπάρχει αρκετός κόσμος στο εξωτερικό που θα μπορούσε να επανδρώσει μια τέτοια προσπάθεια η ελληνική παρατηρησιακή αστρονομία περιορίζεται στα οπτικά μήκη κύματος (και λίγο στις ακτίνες Χ) – ίσως εύλογα. Εντύπωση μου έκανε η παρουσίαση δύο εκ των ομιλητών (Willem Bann, Τάσος Τζιούμης) που αφού παρουσίασαν την κατάσταση της ραδιοαστρονομίας στην Ευρώπη και την Αυστραλία και τις βελτιώσεις που συμβαίνουν στα υπάρχουντα όργανα τόνισαν πόσο θα ωφελούσε την ευρωπαική ραδιοαστρονομία η ύπαρξη ενός τηλεσκοπίου και στην Ελλάδα. Some day... maybe...

Διάφορα. Άλλη μια ενδιαφέρουσα ομιλία ήταν αυτή του Λέανδρου Περιβολαρόπουλου ο οποίος ασχολείται με κοσμολογία και έκανε μια σύνοψη των βασικών συμπερασμάτων από τον Hubble ο οποίος στη δεκαετία του 30 βρήκε ότι οι γαλαξίες αλληλοαπωθούνται μέχρι τα σημερινά μοντέλα που μεταξύ άλλων προτείνουν ότι το σύμπαν σε βάθος χρόνου μπορεί να «αραιώσει» τόσο πολύ υπό την επίδραση της επονομαζόμενης «σκοτεινής ενέργειας» που θα διαλυθεί σε ένα μεγάλο Big Rip. Επίσης προσωπικά μου ήταν αποκάλυψη που κατάλαβα τη βάση του πως (άλλο) ένα νέο πεδίο αστρονομίας αλληλεπιδρά με ένα υπάρχον. Ο λόγος είναι περί των βαρυτικών κυμάτων τα οποία δημιουργούνται γύρω από εστίες έντονης βαρυτικής ανομοιομορφίας όπως για παράδειγμα μαύρες τρύπες (μεμονωμένες ή σε ένα διπλό συστήμα). Με τον ίδιο τρόπο που το να στριφογυρίζεις ένα ξύλο στο νερό προκαλεί κύματισμούς σε μια λίμνη έτσι και πχ μια μαύρη τρύπα που περιστρέφεται γύρω από μια άλλη προκαλεί «αναταράξεις» στο χώρο οι οποίες εκλαμβάνονται ως «πυκνώματα» και «αραιώματα» του. Αν τώρα ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο τυχαίνει να βρίσκεται σε αυτόν τον αλλοιωμένο χώρο η ισχύς του (πολύ απλοϊκά μιλώντας) επίσης αυξομειώνεται και αυτό προκαλεί ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Με αυτόν τον τρόπο συνδέονται η βαρύτητα με την ηλεκτρομαγνητική δύναμη σε ένα επίπεδο τουλάχιστον, αν η θεωρία του Heinz Isliker (από τη Θεσσαλονίκη) έχει κάποια βάση.

Γενικά ήταν ένα αρκετά ενδιαφέρον συνέδριο που αν και δεν είχε τίποτα σημαντικές ανακοινώσεις και μερικές ομιλίες ήταν ως και βαρετές γενικά άξιζε τον κόπο αν μη τι άλλο και για τις υπόλοιπες παρουσιάσεις αλλά και για να δει κανείς πως είναι (ήταν το πρώτο μου εν Ελλάδι). Εν καιρώ θα ακολουθήσουν και κάποια από τα παρασκήνια.

HEL.A.S. 8-10/9 – Τα αστρονομικά I

Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε η Ελληνική Αστρονομική Εταιρεία έκανε το ‘κάθε δύο χρόνια’ συνέδριο της στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς – of all the places. Αυτό είναι μια πολύ γρήγορη (και πολύ προσωπική) περίληψη των σημαντικότερων στιγμών της.

Συνολικά, το συνέδριο κράτησε 3 μέρες με διάφορους προσκεκλημένους ομιλητές, παράλληλες ενότητες στις οποίες οι σύνεδροι παρουσίασαν τη δουλειά τους και φυσικά αντίστοιχα posters. Οι συμμετέχοντες ήταν κυρίως Έλληνες (και από την Ελλάδα αλλά και αρκετοί που δουλεύουν έξω) όπως και μερικοί ξένοι. Υπήρχαν από μεγάλα ονόματα μέχρι και προπτυχιακοί φοιτητές οι οποίοι παρουσίασαν θέματα που κάλυπταν όλες τις (αστρονομικές) κλίμακες από τον Ήλιο και τους πλανήτες μέχρι την Κοσμολογία αλλά και πεδία όπως την ιστορία της αστρονομίας και τα όργανα παρατήρησης. Για διάφορους λόγους (ομιλίες που γίνονταν παράλληλα, ανεπαρκής τήρηση του πρόγραμματος, ανάγκη για σκασιαρχείο/PR) οι ομιλίες που παρακολούθησα ήταν ένα κλάσμα των όσων δόθηκαν αλλά ακολουθεί ένα δείγμα. Εκτός από την τελευταία παραγράφο (που είναι για τους hardcore) οι υπόλοιπες μάλλον θα είναι κάπως reader-friendly.

Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Η ομιλία ήταν ανοιχτή στο κοινό (άρα καθόλου εξειδικευμένη) και μια από τις καλύτερες του συνεδρίου. Ο Ουαλός Mike Edmunds έκανε μια αναδρομή στο πως ανακαλύφθηκε ο μηχανισμός και τι έχουμε καταφέρει να συμπεράνουμε για αυτόν (συμπεριλαμβανομένου και ενός πλήρους μαθήματος ιστορίας). Πέρα από τις πιθανές ερμηνείες για την αστρονομική του χρήση έδειξε και μερικά εντυπωσιακά animations-αναπαράστασεις για το πως πιθανώς να λειτουργούσε ενώ κάποιοι έχουν φτιάξει και ομοιώματα του. Το πιο συναρπαστικό όμως ήταν η ανακοίνωση ότι το Πανεπιστήμιο του Cardiff, το Αρχαιολογικό Μουσείο και κάποιες αμερικάνικες εταιρείες πρόκειται να κάνουν ένα ειδικό είδος ακτινογραφίας στον μηχανισμό το οποίο θα επιτρέψει την τρισδιάστατη αναπαράσταση του. Για να το πετύχουν αυτό θα φέρουν περίπου 4 τόνους υλικού και εργαλείων στην Ελλάδα (μιας και ο μηχανισμός δε φεύγει από το μουσείο). Οι αναλύσεις θα ξεκινήσουν μέσα στο Σεπτέμβριο και τα πρώτα αποτελέσματα θα βγούν σε 2-3 βδομάδες ενώ μερικούς μήνες μετά τα τελικά συμπεράσματα.

Cassini-Huygens. H εν λόγω αποστολή της ΕSA στον Κρόνο παρουσιάστηκε από την Αθηνά Κουστένη και επικεντρώθηκε (όπως θα περίμενε κανείς) στην προσγείωση του τμήματος Huygens στην επιφάνεια του Τιτάνα στην αρχή της χρονιάς. Πέρα από κάποια τεχνικά στοιχειά για την ατμόσφαιρα του δορυφόρου μου έκαναν εντύπωση οι ξεκάθαρες φωτογραφίες από κανάλια/«ποτάμια» (μερικά με 150 μ. φάρδος) και οι σκοτεινές περιοχές/«λίμνες». Σίγουρα όμως αυτά που θα μείνουν σε πολλούς ήταν το πολύ ακριβές ανάγλυφο [6ΜΒ .avi] που κατασκεύασαν για την περιοχή προσεδάφισης, το «βίντεο» που τράβηξε το τμήμα Huygens καθώς έπεφτε στην επιφάνεια το οποίο ξεκίνησε να δείχνει από εκατοντάδες χιλιόμετρα ψηλά και έφτασε μετά από πολλά καρέ μόλις εκατοντάδες μέτρα πριν την προσγείωση αλλά και η ψηφιακά δημιουργημένη από τα δεδομένα φωτογραφία σε στιλ καρτποσταλ – που δεν είναι απλώς artist’s impression αλλά δείχνει ακριβώς τι θα βλέπαμε αν στεκόμασταν σε ένα συγκεκριμένο σημείο κοντά στο σημείο προσεδάφισης

Update: H ομιλήτρια κατόπιν email μου μου έστειλε την εν λόγω φωτογραφία: